En Uzun Gece...

Noel yaklaşıyor. Hristiyan alemi evlerini, is yerlerini tepesine yıldız konmuş çam ağaçları, parlak ampuller, melekler, bebek isa, Meryem ve Santa Claus tasvirleri, simlere bulanmıs kar taneleri, ökseotlarıyla süsleyecek, harika zencefilli kurabiyeler, çörekler yapacak, hindiler pişirecek. Onlar bu hazırlıkları yaparken Türkiye gibi İslam ülkelerinde ise 'yılbaşı' kutlamaları çercevesinde aynı süslemeler ve ruh yakalanmaya çalışılacak. Bir kesim hiç hoşlanmayacak bu durumdan. Hristiyan adetlerinin 'müslüman mahallesinde salyangoz satar gibi' görüntüsünden rahatsız olacaklar. Velhasıl, gerek televizyon eğlenceleri gerek ev, sokak, iş süslemelerinde hemen hemen aynı konsept hakim olacak.

Peki Noel ne kadar Hristiyan?

İsa'nın doğumu olarak kutlanan Noel, 24 aralığı 25 aralığa bağlayan geceye tekabül eder. Bugün biliyoruz ki antik dönemlerde de insanlar hemen hemen bu tarihlerde aynı şekilde(Noel çöreklerinden ökse otuna kadar) kutlamalar yapıyordu. İsa henüz doğmadığı için Hristiyan inançlarıyla ilgisi yoktu elbette...

Pagan dönem toplumlarında kutlanan, mevsimsel döngünün bir parçasıydı. Pagan inançları, evreni adeta yaşayan bir canlı olarak ele aldıkları ve kendilerini onun bir parçası saydıkları için, mevsim döngüleri çok önemliydi.
21 Aralık, kış gündönümünün gerçekleştiği tarih yani yılın en uzun gecesi bu tarihte yaşanır. Bir Noel oyunu olan 'mumme',
en uzun geceden hareketle ölüm ve diriliş temasını içeriyordu. Oyuna göre, iki adam kavga eder ve biri(budala-çobanpüskülü kralı) öldürülürdü. Bunun üzerine bir iyileştirici gelir ve onu diriltirdi. Bu iyileştiriciye Beelzebup(Sineklerin Tanrısı) denirdi.
Oyunda ölen çobanpüskülü kral, ekinlerin hayaletini(tahil-ruhu) temsil ediyordu. Kadim dönem bereket kültlerinde tahıl-ruhu'nu ve onu temsil eden tanıyı, kralı, hayvanı veya diğer karakterleri(yaşlı kadın, genç kız vs.) öldürmek sık rastlanan
bir kurgudur. Çünkü toprakta aynı şekilde ölür ve yeniden dirilir.

Çobanpüskülünün yanında sarmaşık ve ökse otu da Noel bitkileriydi. İçiçe geçmiş kasnaklardan hevenkler yapılır, bunlar ökse otları, ağaç dalları, çam kozalaklarıyla süslenirdi. Bu hevenkler kirişlere asılır ve adlarına 'öpüşme hevengi' denirdi.
Bu hevenk akla cinsel kuralların gevşetildiği Roma Saturnalia şenliklerini getiriyor. Gene aralıkta kutlanan Saturnalia şenliklerinde ökse otu afrodizyak olarak bilinirdi. Saturnalia şenliklerinde çobanpüskülü, Satürn'ün sopasını temsil ediyordu
ve sarmaşık Dionysos'un bitkisi olarak meyhane ve şarap kültürünün olmazsa olmazıydı.

Pagan dönemden günümüze kalan tek kutlama Noel değil elbette. 31 ekim'de Samhain bugün Halloween olarak biliniyor,
Paskalya'da binyıllardır aynı şekilde yumurtalar boyanıyor, ay çörekleri Diana'ya değil Hristiyan simgelere yapılıyor.
(Ayna pagan mevsim döngüsü kutlamalarını ve simgelerini İslam'da da bulabiliriz;hidriellez, şeb-i yelda).

Pagan kutlamaları, içerdikleri toprak ve bereket kültlerini insanlığın bilinçaltına gömüp Tek tanrılı dinlerin yörüngesine girdikten sonra diğer bir darbeyi de tüketim toplumundan yediler. Noel simgesi olarak gösterilen Santa Clauss'a kırmızı
kostümü giydiren Coca Cola oldu örneğin.

Semavi dinler, bayramlarını, yortularını, kutlamalarını bu pagan ritüeller üzerine inşa ettiler. Kadim ritüellerle kıyaslandıklarında oldukça asık suratlı ve sıkıcı kaldıklarını söyleyebiliriz. Sevgilisinin (Adonis) domuzlar tarafından öldürülmesi (öldürülen tahıl-ruhu) sonucu agıtlar yakan bir tanrıça(Aphrodite, Kybele) için törenler düzenlenilmesini düşüne biliyormusunuz? Semavi dinler bütünüyle bir erkekler klubüne dönüştürüldü, dolayısıyla evrenin dişil gücü önemini yitirdi.
Devleşen penisler silahlara dönüştü.